Zachowania żywieniowe sportowców wyczynowo uprawiających siatkówkę i koszykówkę
[Dietary behaviours of volleyball and basketball players]

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. W sportach, takich jak koszykówka i siatkówka, zawodnicy muszą wykazać się szybkością, siłą, wytrzymałością i koncentracją. Odpowiednie odżywianie wpływa na siłę mięśniową i wydłużenie wydolności. Jest także niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego oraz warunkuje szybkość regeneracji po wysiłku fizycznym. 
Cel badań. Celem badań była ocena zachowań żywieniowych sportowców oraz porównanie częstości występowania prawidłowych zachowań w grupie siatkarzy i koszykarzy. 
Materiał i metoda. Badaniami objęto 209 sportowców trenujących siatkówkę i koszykówkę w klubach sportowych sześciu śląskich miast. Do oceny zachowań żywieniowych wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety. Do oceny różnic w częstości występowania prawidłowych zachowań żywieniowych sportowców zastosowano test chi-kwadrat. 
Wyniki. Analiza uzyskanych wyników wykazała, że 52% badanych sportowców spożywało 4-5 posiłków dziennie. Pieczywo pełnoziarniste i/lub grube kasze codziennie spożywało 35%, mleko i przetwory 71%, mięso i wędliny 70% badanych. Kilka razy w tygodniu sery twarogowe spożywało 41% a ryby 28% sportowców. Warzywa i owoce kilka razy w ciągu dnia spożywało odpowiednio 21% i 23% badanych sportowców. Słodycze codziennie spożywało 40% badanych, natomiast po posiłki typu fast-food kilkukrotnie w ciągu tygodnia sięgało 17% badanych. Odżywki dla sportowców stosowało 32%, a suplementację preparatami witaminowo-mineralnymi 48% badanych sportowców. Wykazano różnice pomiędzy częstością występowania prawidłowych zachowań żywieniowych w grupie siatkarzy i koszykarzy. Koszykarze istotnie statystycznie częściej, niż siatkarze: spożywali 4-5 posiłków dziennie, codziennie spożywali pieczywo pełnoziarniste i/lub grube kasze, mleko i fermentowane napoje mleczne oraz mięso i wędliny, wybierali chudy drób, kilka razy dziennie spożywali warzywa i owoce, warzywa spożywali w postaci surowej oraz wypijali powyżej 2,5 litrów płynów dziennie. Siatkarze istotnie statystycznie częściej, niż koszykarze spożywali okazjonalnie lub wcale nie spożywali posiłków typu fast-food. 
Wnioski. Zachowania żywieniowe sportowców uprawiających siatkówkę i koszykówkę są nieprawidłowe. Porównanie częstości występowania prawidłowych zachowań żywieniowych wykazało, że grupa koszykarzy miała korzystniejsze zachowania żywieniowe niż grupa siatkarzy.

ABSTRACT
 
Background. In sports, such as basketball and volleyball, players must demonstrate the speed, strength, stamina and concentration. Correct nutrition affects the strength of the muscles and the extension of capacity. It is also necessary for the proper functioning of the nervous system and determines the rate of regeneration after physical effort. 
Objective. The aim of this study was to assess dietary behaviours of professional volleyball and basketball players and compare the prevalence of correct behaviours in both groups. 
Material and methods. 209 professional volleyball and basketball players from sports clubs localized in six Silesian cities were survived with the mean of author questionnaire. The chi-square test was used to examine differences in the prevalence of the correct behaviours among players. 
Results. Analysis of the results obtained showed that 52% of the players had 4-5 meals a day. 35% of respondents had wholemeal bread and/or groats daily. Milk and dairy products daily ate 71% of surveyed players, meat and sausages 70% respectively. 41% of respondents had cottage cheese and 28% had fish several times a week. Vegetables and fruit were eaten by 21% and respectively 23% of respondents. Sweets were eaten daily by 40% of surveyed, while fast-food were eaten several times a week by 17% of players. Nutrients for athletes were used by 32%, and vitamin supplementation by 48% of respondents. Prevalence of correct dietary behaviour in the group of professional volleyball and basketball players differed. Basketball players statistically more frequently than volleyball players had 4-5 meals a day, had wholemeal bread and/or thick groats, milk and dairy products, meat and sausages, especially poultry. They had raw vegetables and fruit several times a day. They drank more than 2.5 liters of fluids per day. They also significantly more frequently than volleyball players consumed the fast-food occasionally or never. 
Conclusions. Dietary behaviours of surveyed players were incorrect. Comparison of prevalence of proper behaviours showed that a group of basketball players had more favourable nutrition habits.