Wybrane zwyczaje żywieniowe dzieci i młodzieży w wieku 10-15 lat
[Selected nutritional habits of children and teenagers aged 10 – 15 years]

STRESZCZENIE
Wprowadzenie.
Cel badań. Celem badań była ocena wybranych zwyczajów żywieniowych w grupie dzieci i młodzieży, uczęszczających do białostockich szkół podstawowych i gimnazjów.
Materiał i metoda.Materiał i metody. Łącznie przebadano 1829 dzieci w wieku 10-15 lat (884 dzieci ze szkół podstawowych i 945 uczniów gimnazjów). U badanych dokonano pomiarów wysokości i masy ciała, które posłużyły do wyliczenia wskaźnika masy ciała BMI. Wartość BMI odniesiono do siatek centylowych przyjmując kryteria oceny zalecane przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie. Ocena zwyczajów żywieniowych dzieci i młodzieży została przeprowadzona za pomocą kwestionariusza ankiety (opracowanego w Zakładzie Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku). Kwestionariusz zawierał pytania dotyczące; liczby, rodzaju zwyczajowo spożywanych posiłków, ich regularności, częstotliwości dojadania między nimi oraz częstotliwości spożywania wybranych grup produktów spożywczych.
Wyniki. W badanej grupie 1829 uczniów należną masę ciała stwierdzono u ponad 66% badanej populacji. Analizując liczbę spożywanych posiłków stwierdzono, że blisko połowa wszystkich badanych uczniów spożywała 4 posiłki dziennie. Do posiłków spożywanych z największą częstotliwością należały obiad, pierwsze śniadanie i kolacja. Wykazano, iż dziewczęta zarówno z młodszej jak i starszej grupy wiekowej istotnie częściej uwzględniały w swoich racjach pokarmowych spożywanie drugich śniadań w porównaniu z chłopcami. Dość powszechnym zjawiskiem wśród wszystkich badanych dzieci było dojadanie między posiłkami. Odnotowano we wszystkich porównywanych grupach niskie spożycie kasz, pieczywa razowego, mleka, serów twarogowych, ryb, roślin strączkowych oraz surowych warzyw. Jednocześnie wykazano, iż zarówno starsi jak i młodsi chłopcy istotnie częściej spożywali mięso i jego przetwory w porównaniu z dziewczętami. Tendencję odwrotną odnotowano w przypadku spożycia surowych owoców. Większość badanych dzieci i młodzieży bez względu na płeć deklarowała nadmierne spożycie słodyczy, co może mieć niekorzystny wpływ na ich dalszy rozwój i zdrowie.
Wnioski. Wykazane w badaniu własnym występowanie znacznego odsetka dzieci z nadmierną masą ciała przy utrzymującym się nieprawidłowym sposobie żywienia badanych dzieci wymaga ukierunkowanych działań edukacyjnych z zakresu profilaktyki chorób dietozależnych, zarówno w środowisku szkolnym jak i domowym.

ABSTRACT
Background.
Objective. The aim of the study was the evaluation of chosen nutritional habits in group of children and teenagers attending elementary schools and junior high schools in Bialystok.
Material and method. All together there were examined 1829 children aged 10 to 15 (884 children from primary school and 945 students of junior high school). Body height and weight were measured to assess Body Mass Index. The results were interpreted with the use of the centile charts for the children recommended by The Institute of Mother and Child in Warsaw. Nutritional habits of children and teenagers were assessed based on the questionnaire form (designed in the Department of Dietetics and Clinical Nutrition, Medical University of Bialystok). The questionnaire contained questions regarding the number and type commonly consumed meals, the regularity of consumption, the frequency of additional eating between meals, and the frequency of consumption of selected groups of food products.
Results. In the study group of 1829 children the proper body weight was observed in more than 66% of the examined population. By analyzing the number of consumed meals it was stated that nearly half of all examined children consumed 4 meals a day. Among meals consumed most frequently were dinner, breakfast and supper. It was revealed that in comparison to boys girls of both younger and older group considerably more frequently included in their rations consumption of lunch. Eating between meals was rather common occurrence among all of the examined children. In all of compared groups low consumption of porridge, whole meal bread, milk, curd cheese, fishes, leguminous plants and raw fruits. At the same time it was shown that both older and younger boys considerably more often consumed meat and its preserves. Opposite tendency was noted in case of consumption of raw fruits. The majority of examined children and teenagers independently of gender groups declared excessive intake of sweets, which may have an unfavourable impact on their further development and health.
Conclusions. Shown in this study a significant proportion of children with excessive body weight with persistently incorrect dietary intake requires targeted educational activities including prevention of diet related diseases, both in the school and home environment.