Wpływ żywienia na występowanie wybranych metabolicznych czynników ryzyka chorób układu krążenia wśród mieszkanek Krakowa
[Influence of nutrition on selected metabolic cardiovascular risk factors among female residents of Krakow]

STRESZCZENIE
W pracy przedstawiono ocenę wybranych żywieniowych czynników ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca oraz wartości wskaźników antropometrycznych i lipidowych (cholesterolu całkowitego, LDL i HDL) u mieszkanek Krakowa, dobrowolnie zgłaszających udział w badaniu, bez rozpoznanych chorób układu krążenia. Badaną grupę, 100 kobiet w wieku 30-65 lat, podzielono na dwie – przed menopauzą (PM, n=47) i po menopauzie (AM, n=53). Wykonano pomiary antropometryczne, % tkanki tłuszczowej – waga Tanita oraz wyliczono wskaźnik BMI. Wartość energii i spożycie podstawowych składników odŜywczych obliczono na podstawie udzielonego 24 godzinnego wywiadu żywieniowego z dnia poprzedzającego badanie. U mieszkanek Krakowa po menopauzie silnie zaznaczyły się metaboliczne, tj. nadwaga i otyłość (BMI – PM = 25,51+4,16 kg/m2; AM = 28,28+4,89kg/m2) oraz typ otłuszczenia centralnego (Obwód talii – PM = 81,04+10,00cm, AM = 86,46+11,73cm), a takŜe lipidowe czynniki ryzyka chorób układu krążenia (Cholesterol całkowity – PM = 5,14+0,87mmol/l, AM = 5,67+1,10mmol/l; LDL-chol – PM = 2,98+0,90mmol/l, AM = 3,40+0,93mmol/l; HDL-chol – PM = 1,65+0,39mmol/l; AM = 1,63+0,46mmol/l). W ocenie dziennej racji pokarmowej obserwowano nieprawidłowy udział kwasów tłuszczowych oraz białka roślinnego i błonnika pokarmowego (% Energii PM: SFA = 11,66+4,34, MUFA = 10,91+4,04, PUFA = 4,76+2,75, wskaźnik Keysa = 41,89+14,91; %Energii AM: SFA = 11,48+3,86, MUFA = 11,02+4,12, PUFA = 4,89+2,92, wskaźnik Keysa = 40,87+14,4). Korzystniejsze zachowania żywieniowe reprezentowały kobiety po menopauzie, jednak istnieje konieczność dalszych badań dotyczących oceny spożycia produktów w odniesieniu do profilaktyki chorób serca w grupach kobiet z uwzględnieniem faktu menopauzy.

ABSTRACT
The study involved influence of nutritional factors on select anthropometrical and lipid indices (total cholesterol, LDL, HDL) in female residents of Krakow who were voluntarily participating in the investigation. Only women free of diagnosed cardiovascular diseases were included. The study group consisting of 100 women aged 30-65 years, was divided into two groups: pre-menopause (PM, n=47) and after menopause (AM, n=53). The anthropometrical measurements, % of fat tissue – Tanita scale and Body Mass Index (BMI) was calculated. The energy value and the consumption of basic nutrients intake were calculated using 24-hour recalls from the day before the examination. The AM group presented higher anthropometrical and metabolic risk profile: overweight and obesity (BMI – PM = 25.51+4.16kg/m2; AM = 28.28+4.89kg/m2) and central adiposity type (WC – PM = 81.04+10.00cm; AM = 86.46+11.73cm); lipids (Total cholesterol – PM = 5.14+0.87mmol/l, AM = 5.67+1.10mmol/l; LDL-chol – PM = 2,98+0,90mmol/l, AM = 3,40+0,93mmol/l; HDLchol – PM = 1.65+0.39mmol/l; AM = 1.63+0.46mmol/l). The irregular participation of fatty acids, proteins from plant sources and dietary fibers in daily diet were found (%Energy PM: SFA = 11.66+4.34, MUFA = 10.91+4.04, PUFA = 4.76+2.75, Keys index = 41.89+14.91; % Energy AM: SFA = 11.48+3.86, MUFA = 11.02+4.12, PUFA = 4.89+2.92, Keys index = 40.87+14.4). Women in the AM group represented healthier nutritional behaviors. Results presented indicate that in further study concerning evaluation of nutrients consumption among women the fact of natural menopause should be considered.