Stres szkolny a zaburzenia zdrowia młodzieży gimnazjalnej
[School stress and health disorders of post-elementary school adolescents]

STRESZCZENIE
Celem badań było sprawdzenie wpływu stresu szkolnego na poziom zdrowia i zaburzenia zdrowotne w okresie dorastania. Dane zebrano od uczniów dziesięciu gimnazjów w Warszawie. Badania przeprowadzono w dwóch etapach, gdy młodzież uczęszczała do drugiej klasy (783 uczniów w wieku 14-15 lat) i w następnym roku, gdy ci sami uczniowie uczęszczali do trzeciej klasy (804 uczniów w wieku 15-16 lat). Cztery mierniki mierzyły ciężkość stresu szkolnego: 1) zmiana szkoły, 2) trudności w nauce, 3) brak wsparcia ze strony wychowawcy, 4) niechęć chodzenia do szkoły. Przyjęto siedem mierników poziomu zdrowia i zaburzeń zdrowotnych: 1) samoocena stanu zdrowia, 2) samopoczucie fizyczne, 3) samopoczucie psychiczne, 4) absencja chorobowa w ciągu ostatniego miesiąca, 5) częstość pozostawania w domu lub w szpitalu z powodu zaburzeń zdrowia w ciągu ostatniego roku, 6) częstość kontaktowania się z lekarzem w ciągu ostatniego roku, 7) częstość przyjmowania leków. Założono, że pierwsze trzy z nich są miernikami subiektywnymi, a dalsze cztery miernikami obiektywnymi. Analiza wykazała, że: 1) relatywnie więcej dziewcząt niż chłopców przeżywało niechęć chodzenia do szkoły, 2) uczniowie, którzy zmienili szkołę, mieli trudności w nauce, mieli negatywne relacje z wychowawcą lub odczuwali niechęć chodzenia do szkoły, w porównaniu z tymi, którzy tych problemów nie odnotowali, na ogół, niżej oceniali swoje zdrowie i samopoczucie i częściej cierpieli z powodu zaburzeń zdrowotnych, 3) subiektywne mierniki zdrowia były dużo bardziej związane ze stresem szkolnym niż mierniki obiektywne. Opracowano również sumaryczną skalę rangową stresu szkolnego.

ABSTRACT
 The aim of the study was to examine influence of school stress on level of health and health disorders in adolescence. The data were collected from students of ten post-elementary schools in Warsaw. The investigation were carried on in two stages, when adolescents attended second grade (783 students aged 14-15 years), and in the next year, when they attended third grade (804 students aged 15-16 years). Four indicators measured severity of school stress: 1) change of school, 2) difficulties in learning, 3) lack of support from teacher, 4) dislike to go to school. Seven indicators were accepted as indicators of the level of health and health disorders: 1) self-assessment of health status, 2) physical well-being, 3) psychical well-being, 4) sick absenteeism during the last month, 5) frequency of staying at home or in hospital during the last year due to health disorders, 6) frequency of being in contact with physician during the last year, 7) frequency of intake medicines. The first three of them were assumed as subjective indicators, and the further four as objective indicators. The analysis found out that: 1) relatively more girls than boys experienced dislike to go to school, 2) students, who changed school, had difficulties in learning, had negative relation with teacher or dislike to go to school, in comparison to those, who did not notice these problems, in general, lower assessed their health and well-being and more frequently suffered from health disorders, 3) subjective indicators of health were much more associated with school stress than objective indicators. Simultaneously, the summarized rank scale of school stress was elaborated.