Stopień kumulacji polichlorowanych bifenyli (PCB) w mniszku lekarskim (Taraxacum officinale) w warunkach zanieczyszczenia gleby substancjami ropopochodnymi
[Accumulation rate of polychlorinated biphenyls (PCBs) in dandelion (Taraxacum officinale) in conditions of soil contamination with oil derivatives]

STRESZCZENIE
Przeprowadzone badania dotyczyły kumulacji PCBs w glebie z dwóch głębokości (S1:0-20 cm, S2:20-40 cm) oraz w roślinach Taraxacum officinale. Prace prowadzono na węzłach kolejowych i w sąsiedztwie linii kolejowych. Stwierdzono różne stopnie zanieczyszczenia w glebie i roślinach, przekraczające poziom tła. Zawartość PCBs w większości próbek glebowych była w granicach 100 do 250 ng/g, podczas gdy w roślinach zawierała się od 100 do 800 ng/g. Analiza rozmieszczenia poszczególnych kongenerów w materiale roślinnym i glebowym potwierdziła, że zarówno w glebie jak i w roślinach najwyższy poziom osiągnęły frakcje hepta i heksa-CBs. Statystyczny test znaków wykonany w celu ustalenia stopnia, w jakim rośliny akumulują różne grupy kongenerów PCBs wykazał znaczące różnice stopnia akumulacji dla następujących par: kongenery pentachlorowane akumulują się w większym stopniu niż tetrachlorowane, a heksachlorowane w większym stopniu niż pentachlorowane. Takie zjawisko występuje na terenie węzłów kolejowych (tereny silnie skażone substancjami ropopochodnymi). W sąsiedztwie linii kolejowych (tereny o niskim skażeniu) heksachlorowane kongenery akumulowały się w większym stopniu niż tetra- i pentachlorowane pochodne. Nie stwierdzono znaczących różnic dla innych par kongenerów. Na podstawie uzyskanych wyników można uznać mniszka lekarskiego za dobry bioindykator skażeń polichlorowanymi bifenylami.

ABSTRACT
The study concerned PCB accumulation in soil at two depths (S1: 0-20 cm, S2: 20-40 cm) and in Taraxacum officinale plants. It was carried out within railway junctions and near railway lines. Various degrees of PCB contamination were detected in soil and parts of plants above the ground level. PCB content in most soil samples was between 100 and 250 ng/g, while in plants it varied from 100 to 800 ng/g. An analysis of the distribution of different groups of PCB congeners in plant and soil material has revealed that the content of hepta-CB and hexa-CB fractions was the highest of all PCBs for both soil depths, as well as for plants. No significant differences were found for the degree of various PCB congener group penetration into the soil, neither in railway junction areas, nor in the vicinity of railway tracks. Statistical test of pair comparison, performed in order to establish the rate at which plants accumulate different groups of PCB congeners has revealed significant differences in accumulation rates for the following pairs: penta-chlorinated congeners are accumulated at a higher rate than tetra-chlorinated ones and hexa-chlorinated congeners are accumulated at a higher rate than penta-chlorinated ones. This phenomenon occurs in the area of railway junctions (areas heavily polluted with oil derivatives). It was found that in the area of railway lines (areas with low levels of pollution) hexa-chlorinated congeners were accumulated at a higher rate than tetra- and penta-chlorinated ones. No significant differences were found for other pairs of PCB congeners. The use of dandelion as a bioindicator of environmental pollution with PCB congeners seems to be a good and reliable source of information about the emission of those substances into the natural environment.