Ryby i owoce morza jako źródło narażenia człowieka na metylortęć
[Fish and seafood as a source of human exposure to methylmercury]

STRESZCZENIE
Ryby i owoce morza są zalecanymi składnikami diety, dostarczają one pełnowartościowego białka, witamin, soli mineralnych oraz kwasów tłuszczowych omega-3. Te środki spożywcze mogą być również źródłem pobrania metylortęci przez ludzi. Artykuł ten zawiera informacje na temat źródeł narażenia na organiczne połączenia rtęci, toksyczności, metabolizmu oraz przemian rtęci w środowisku. Przedstawiono zalecenia żywieniowe przygotowane przez Komisję Europejską i państwa członkowskie w odniesieniu do spożycia ryb drapieżnych, uwzględniające najbardziej wrażliwe grupy populacji, takie jak: kobiety planujące ciążę, ciężarne, karmiące matki oraz dzieci. Na podstawie piśmiennictwa omówiono również zanieczyszczenie ryb i owoców morza rtęcią i metylortecią. Opisano rolę selenu jako czynnika, który obniża toksyczność metylortęci jak również przedstawiono informacje o potencjalnych czynnikach etiologicznych związanych z chorobą autystyczną. W artykule zwrócono również uwagę na wzrastającą ilość powiadomień w ramach europejskiego Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (Rapid Alert System for Food and Feed –RASFF), dotyczących zanieczyszczenia rtęcią ryb i produktów rybnych. Omówiono także regulacje prawne dotyczące maksymalnych dopuszczalnych poziomów rtęci w żywności.

ABSTRACT
 Fish and seafood are recommended diet constituents providing high quality protein, vitamins, minerals and omega-3 fatty acids, mainly eicosapentaenoic acid (EPA) and docosahexaenoic acid (DHA). However, these foodstuffs can also be the major source of methylmercury intake in humans. In general, more than 90% of the mercury in fish is found as methylmercury, but contents of methylmercury can vary considerably between species. Predatory species that are at the top of the food chain and live a long time, may accumulate higher levels of methylmercury. This paper contains information about sources of human exposure to organic compounds of mercury, toxicity, metabolism and transformation of mercury in the environment. Assessment of methylmercury by international risk assessment bodies such as the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives (JECFA) and U.S. National Research Council (NRC) were presented. Climate changes and their influence on the mercury cycle in the environment especially mercury methylation and concentrations of methylmercury in marine species were also presented. Consumer advice prepared by European Commission and Member States as regards consumption of predatory fishes such as swordfish, tuna, shark, marlin and pike, taking into account the most vulnerable groups of population e.g. women planning pregnancy, pregnant or breastfeeding women and children were presented. Mercury and methylmercury contamination of fishes and seafood on the basis of the literature references as well as intake of mercury with fish and fish products in Poland and other European country were discussed. The role of selenium as a factor which counteracts methylmercury toxicity and protects against some neurological effects of methylmercury exposure in humans, as well as information on potential etiological factors connected with autism disorder were also described. Attention has also been drawn to increasing number of notifications to Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) concerning the contamination of fish and fish products with total mercury. European and national regulations concerning maximum permissible levels of mercury in food were also presented. Possibility of selection of different fish and seafood species, taking into account low methylmercury contamination and high contents of omega-3 fatty acids e.g. sardine, mackerel, anchovy, salmon, periwinkle, have been discussed.