Związki perfluorowane w środowisku przyrodniczym, żywnosci i organizmie człowieka
[Perfluorinated chemicals in the environment, food and human body]

STRESZCZENIE
Przedstawiono i przedyskutowano niektóre dane na temat otrzymywania, toksycznosci, wlasciwosci fizykochemicznych, zastosowaniach i analityce PFCs, a takze po raz pierwszy o wystepowaniu tych substancji w srodowisku przyrodniczym w Polsce. W wodach powierzchniowych (rzeka Radunia i Zatoka Gdanska), watrobie bobrów (Warmia i Mazury), krwi dorsza i kaczki edredon (Zatoka Gdanska), krwi mlodego bydla (Gmina Stezyca) i krwi ludzi deklarujacych duze spozycie ryb baltyckich (Wybrzeze Gdanskie) w Polsce wykryto obecnosc lacznie 16 zwiazków perfluorowanych. We krwi ludzi zamieszkujacych Wybrzeze Gdanskie wykryto obecnosc PFHxS, PFOS, PFOSA, PFHxA, PFHpA, PFOA, PFNA, PFDA, PFUnDA i PFDoDA. W wodach powierzchniowych po raz pierwszy wykryto takze takie fluorochemikalia jak PFBuS, PFOcDA, PFBA i PFPeA, a w watrobie bobrów takze PFTeA i N-Etylo-FOSA.

ABSTRACT
Some data on production, toxicity, properties, uses, analytics as well as an environmental occurrence of PFCs in Poland are reviewed. In total 16 fluorochemicals were detected in surface water (Radunia River and Gulf of Gdansk), beaver’s liver (Warmia and Mazury region), cod and eider duck blood (Gulf of Gdansk), young cattle blood (County of Stezyca) and human blood (Gdansk Coast; donors which declared elevated Baltic fish intake) in Poland. In blood of the Gdansk Coast inhabitants PFHxS, PFOS, PFOSA, PFHxA, PFHpA, PFOA, PFNA, PFDA, PFUnDA and PFDoDA were found. In surface water for the first time were found fluorochemicals such as PFBuS, PFOcDA, PFBA and PFPeA, while in beavers’ liver also PFTeA and N-Ethyl FOSA.