Wpływ wybranych czynników na spożycie przez dzieci produktów wzbogacanych
[Influence of selected factors on fortified food intaNe by children]

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Szeroka oferta rynkowa produktów wzbogacanych w witaminy i/lub składniki mineralne powoduje ryzyko nadmiernego spożycia składników pochodzących z tego typu żywności wśród osób, które na stałe włączają ją do codziennego żywienia, szczególnie, gdy jednocześnie stosują suplementy diety. Jednocześnie rośnie spożycie tego typu żywności przez dzieci, natomiast niewiele jest badań dotyczących uwarunkowań i motywów jej spożycia. 
Cel badań. Celem niniejszej pracy była analiza uwarunkowań spożycia produktów wzbogacanych w witaminy i/lub składniki mineralne wśród dzieci w wieku 6-12 lat. 
Materiał i metody. Badanie ankietowe, dotyczące częstotliwości spożycia przez dzieci produktów wzbogacanych w witaminy i/lub składniki mineralne, przeprowadzono wśród rodziców 743 dzieci (374 chłopców i 369 dziewcząt) uczęszczających do szkół podstawowych na terenie województwa mazowieckiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego oraz wielkopolskiego. 
Wyniki. Ponad 70% dzieci spożywało produkty wzbogacane, z czego 76% codziennie. Wśród czynników decydujących o wyborze produktów wzbogacanych rodzice wymieniali przede wszystkim korzystne działanie zdrowotne (86,2% ankietowanych) oraz preferencje smakowe dzieci (61,2%). Natomiast główne powody nie spożywania produktów wzbogacanych to, zdaniem rodziców, prawidłowe odżywianie się dzieci (57,4%), brak wpływu tego typu produktów na zdrowie (30,3%) oraz zbyt wysoka cena (24,1%). Stwierdzono statystycznie istotny związek między spożywaniem produktów wzbogacanych a wiekiem dzieci (75,8% w wieku 6-9 lat vs. 58,1% w wieku 10-12 lat), stanem zdrowia (71,6% dzieci ze stanem zdrowia ocenionym przez rodziców jako dobry i bardzo dobry vs. 55,6% jako średni i zły), liczbą posiłków spożywanych w ciągu dnia (75,6% spożywających 4 posiłki dziennie vs. 67,8% – 5 i więcej posiłków vs. 52,3% – 3 posiłki), regularnym spożywaniem I śniadań (71,8% dzieci spożywających vs. 50,0% nie spożywających), II śniadań (odpowiednio 73,3% vs. 54,0%), podwieczorków (75,7% vs. 59,4%) oraz stosowaniem suplementów diety (84,6% wśród dzieci spożywających suplementy vs. 61,4% wśród nie spożywających). Zebrane dane pozwoliły na stwierdzenie, iż około 22% rodziców nie była świadoma faktu, że ich dzieci spożywały produkty wzbogacone w witaminy i/lub składniki mineralne. 
Wnioski. Wykazano, iż produkty wzbogacane w witaminy i/lub składniki mineralne spożywało więcej dzieci z młodszej grupy wiekowej, o bardziej prawidłowym sposobie żywienia oraz stanie zdrowia bardzo dobrym i dobrym. Ze względu na częste podawanie dzieciom jednocześnie produktów wzbogacanych i suplementów diety istnieje ryzyko przedawkowania niektórych witamin i/lub składników mineralnych.

ABSTRACT
Background. The range of food products fortified with vitamins and minerals in Poland is growing rapidly in the last years. Also the consumption of such food and dietary supplements is increasing. Therefore there is a risk of excessive intake of vitamins and minerals.
Objective. The aim of the study was to analyze the determinants of intake of food products fortified with vitamins and minerals among children aged 6-12.
Material and methods. Data was collected by a questionnaire specially developed and a FFQ method including vitamins and/or minerals in fortified food products. There were collected data from parents of 743 children (374 boys, 369 girls) attending primary schools, placed in four different districts of Poland. 
Results. More than 70% of children consumed food products fortified with vitamins and/or minerals, among them 76% – every day. As a main reason of intake of fortified food by children, parents mentioned the beneficial effects on health (86.2% parents) and taste preferences (61.2%). However, the main reason of no consuming this kind of products, were proper nutrition of the children (57.4%), no influence on health (30.3%) and prohibitive price (24,1%). There were statistically significant relationships between intake of food fortified with vitamins and/or minerals and children’s age (75.8% of age 6-9 years vs. 58.1% of age 10-12 years), health condition (71.6% of children with good and very good health status –assessed by parents – vs. 55.6% with average and poor health status), the number of meals eaten during the day (75.6% eating 4 meals/day vs. 67.8% – 5 and more meals vs. 52.3% – 3 meals), regular breakfast eating (71.8% eating vs. 50.0% non consumption), brunch eating (73.3% vs. 54.0% respectively), afternoon snack eating (75.7% vs. 59.4%) and using of dietary supplements (84.6% among children who use supplements vs. 61.4% among non users). 
Conclusions. It was established that about 22% of parents were unaware that their children consumed food fortified with vitamins and/or minerals. Food fortified with vitamins and/or minerals was consumed more frequently among younger children, specially among those who eat more meals per day and with good and very good health status. Due to the fact that many children consumed both fortified foods and dietary supplements, there is a risk of exceeding levels consider as safe (UL) of some vitamins and/or minerals.