Rakotwórcze działanie dymu tytoniowego
[Carcinogenic effect of tobacco smoke]

STRESZCZENIE
Badania epidemiologiczne i doświadczalne na zwierzętach dowodzą, że istnieją zależności typu dawka-odpowiedź pomiędzy liczbą wypalonych papierosów i ryzykiem raka płuca, narażeniem na smołę papierosową lub dym papierosowy i nowotworami skóry lub rakiem płaskokomórkowym tchawicy i płuc. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (PAH) oraz lotne i swoiste dla tytoniu N-nitrozoaminy są głównymi czynnikami rakotwórczymi dymu tytoniowego. Związki te wymagają aktywacji metabolicznej z udziałem enzymów biotransformujących. Wrażliwość osobnicza na działanie chemicznych kancerogenów jest uwarunkowana genotypowo i fenotypowo. Wartości stężeń smoły, nikotyny, tlenku węgla, benzo[a]pirenu i N-nitrozonornikotyny w dymie papierosowym, uzyskane metodą maszynowego palenia, wyraźnie zaniżają rzeczywiste narażenie palaczy na te substancje. Na skład chemiczny dymu papierosowego i na ryzyko nowotworowe i poza nowotworowe istotnie wpływają: rodzaj tytoniu i jego modyfikacje oraz zawartość azotanów w tytoniu. Dodatki do tytoniu, w tym substancje uwalniające amoniak nie wpływają na skład chemiczny dymu i jego działanie toksyczne. Filtry papierosowe, porowatość bibułki, długość papierosa i jego obwód oraz grubość krajanki tytoniowej mają istotne znaczenie dla chemicznego składu dymu papierosowego.

ABSTRACT
 Both epidemiological and experimental studies provide evidence of the dose-effect relationship between the number of cigarettes smoked and lung cancer risk, exposure to tar or tobacco smoke and skin cancers or squamous cell carcinoma of the trachea and lung. Polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) and volatile N-nitrosamines, and also tobacco specific N-nitrosamines are considered to be the major carcinogens in tobacco smoke. To exert carcinogenic effect these compounds require previous metabolic activation by biotransformation enzymes. Individual susceptibility to chemical carcinogens is genotype and phenotype dependent. Machine-measured yields of tar, nicotine, carbon monoxide, benzo[a]pyrene and Nnitrosonornicotine in cigarette smoke are significantly lower than actual intake by smokers. The following features have significant influence on the tobacco smoke composition, cancer risk and other disease risks relative to cigarette smoking: tobacco type and its modifications and also nitrate content in tobacco. Tobacco additives, including ammonia releasing substances, do not contribute to cigarette smoke composition and its toxicity. Filters, paper porosity, cigarette length and circumference as well as the number of tobacco cuts per inch (whether it is coarse-cut or fine-cut tobacco) are of primary significance for the chemical composition of cigarette smoke and health risk.