Palenie tytoniu przez młodzież w okresie dojrzewania a jej środowisko społeczne
[Smoking among school adolescents and the social environment]

STRESZCZENIE
Celem pracy były: (1) Ocena częstości i intensywności palenia tytoniu przez młodzież w wieku 11-15 lat w Polsce. (2) Zbadanie związku pomiędzy paleniem tytoniu przez rodziców i najlepszego kolegę a paleniem przez młodzież. (3) Postrzegania rozpowszechnienia palenia wśród rówieśników. (4) Palenie tytoniu przez badaną młodzież w obecności rodziców i kolegów i koleżankę. Badania wykonano w 2002 r., W ramach kolejnej serii międzynarodowych badań nad zachowaniami zdrowotnymi młodzieży szkolnej (Health Behaviour in School-aged Children. A. WHO Collaborative Cross-national Study). Zastosowano międzynarodowy, standardowy kwestionariusz oraz procedurę badawczą zgodną z protokołem międzynarodowym. Wykorzystano reprezentatywną ogólnopolską próbę uczniów w wieku 11,7; 13,7; 15,7; lat (N=6383). Stwierdzono, że 44% młodzieży podjęło już próby palenia tytoniu a 17% pali tytoń z różną częstotliwością w tym 8% codziennie. Wśród młodzieży posiadającej rodziców i kolegów palących tytoń codziennie występowały największe odsetki regularnych palaczy. Odsetek młodzieży, która spostrzega swoich kolegów jako osoby palące wyraźnie wzrasta z wiekiem. Przekonanie to było zależne od tego, czy badana osoba sama pali tytoń. Palenie tytoniu przez młodzież najczęściej odbywało się w towarzystwie kolegi, rzadko zaś w samotności. Z wiekiem wzrastała częstość palenia w samotności i towarzystwie kolegów i koleżanek. Zgodę na palenie w domu i w obecności rodziców posiadała 1/10 palącej młodzieży. Uzyskane wyniki mogą być wykorzystane w szkolnych i lokalnych działaniach profilaktycznych.

ABSTRACT
The aim of the study was: (1) to assess the prevalence and intensity of tobacco smoking among 11 to 15-year old Polish adolescents in 2002; (2) to test the relationships between peer, parental and adolescents smoking; (3) acceptance of smoking among parents and friends; (4) smoking in the presence of parents and friends. The study was conducted in 2002 within the Health Behaviour in School-aged Children: A WHO Collaborative Cross-national Study. The international standard questionnaire was used. A sample was selected as representative for general school population at three age groups: 11,7; 13,7; and 15,7. It was found that 44% of youth had already started to smoke tobacco, and 17% has smoked cigarettes with different frequency, 8% smoked everyday. The higher percentage of regular smokers was found among the adolescents whose parents and peers smoked everyday. The rate of smokers who perceived their peers as smoking persons has considerably increased with age and depended on fact whether a tested person smoked himself/herself or not. Smoking among young people has taken place in various circumstances but most often in the company of other smoking people. They started to smoke alone very seldom. Frequency and intensity of smoking in various situations increase with age. One person in ten received the permission for smoking at home at the presence of their parents. Results of the survey may be used in school and local preventive interventions.