Ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia oraz prozdrowotna edukacja żywieniowa dzieci w okresie skoku pokwitaniowego z terenu miasta Szczecin
[Evaluation of nutrition mode and nutritional status and prohealth education of children during the period of pubertal spurt in the city of Szczecin.]

STRESZCZENIE
Celem badań była ocena sposobu żywienia i stanu odżywienia dzieci w wieku 13 lat, w okresie skoku pokwitaniowego, u których określono masę i wysokość ciała oraz obwód talii a z uzyskanych wartości wyliczono wskaźniki BMI, WC i WHtR, które odniesiono do rozkładów centylowych dzieci warszawskich i łódzkich. Tylko u 63,6% dziewcząt i 68,9% chłopców szkół szczecińskich, wartość wskaźnika BMI była prawidłowa. Problem gromadzenia tkanki tłuszczowej (WC ≥ 90c) w talii dotyczył blisko 14% dziewcząt i 9,4% chłopców. Wartości wskaźnika WHtR ≥ 90c stwierdzono u blisko 11% badanych dzieci. Na podstawie wartości BMI wytypowano dzieci z nadwagą (BMI 90- 97c) i otyłością (BMI ≥ 97c), od których uzyskano jadłospisy pochodzące z 3-losowo wybranych dni tygodnia. Analiza sposobu żywienia badanych dzieci z nadwagą i otyłością wykazała niską wartość energetyczną diety, niedobór białka ogółem, węglowodanów złożonych, błonnika, składników mineralnych (Ca, Mg, Fe, Cu, Zn), witamin z grupy B, oraz A i E (u dziewcząt), C (u chłopców) oraz płynów. Przeprowadzono prozdrowotną edukację żywieniową w formie warsztatów, a po 3 miesiącach ankietę oceny efektów szkolenia. Analiza ankiety ewaluacyjnej, wykazała wprowadzenie przez dzieci do swoich jadłospisów istotnych korzystnych zmian żywieniowych.

ABSTRACT
 This research was aimed at evaluation of the method of nutrition and the state of nutrition in the children aged 13 during the period of pubertal spurt who had their body mass, body height and waist measurement defined. These values led to calculation of BMI, WC, and WHtR indicators, which were related to centile distribution of children from Warszawa and Łódź. Only in 63.6% of girls and 68.9% of boys from Szczecin schools the value of BMI was proper. The problem of accumulation of fat tissue (WC ≥ 90c) around the waist refers to nearly 14% of girls and 9.4% of boys. The value of the indicator WHtR ≥ 90c was found in 11% of the children under research. Children with overweight (BMI 90 - 97c) and obesity (BMI ≥ 97c) were selected based on the value of BMI indicator. Their menus of three chosen at random weekdays were obtained. Analysis of the nutrition method of children with overweight and obesity showed low energy value of the diet, general protein, complex carbohydrates, cellulose, mineral components (Ca, Mg, Fe, Cu, Zn), A, E (girls), C (boys), group B vitamins and also liquids deficiency. The children have undergone a special pro health education in the form of “live” workshops and 3 months after an evaluation inquiry was conducted to assess the effects of the workshops. The analysis of the evaluation inquiry showed that the children have included in their diet breakfasts and afternoon snacks and to their main meal menus whole wheat products, larger quantity of vegetables, fruit and water. It has been also established that sweets, meals of fast food types, chips, pizzy and energizing drinks have been limited.