Ocena ryzyka dla konsumenta przy przekroczeniach najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów (NDP) w żywności
[Consumer risk assessment in case of maximum residue levels (MRLs) violations in food]

STRESZCZENIE
Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów (NDP), jako obowiązujące wartości normatywne pojawiły się w polskim ustawodawstwie żywnościowym w 1993 r. Wśród obecnie obowiązujących wartości NDP rozróżnia się wartości implementowane z Dyrektyw Unii Europejskiej oraz tzw. narodowe NDP wyznaczone przez ekspertów z Państwowego Zakładu Higieny. Monitoring pozostałości pestycydów jest narzędziem umożliwiającym oszacowanie narażenia konsumentów na ich pozostałości w środkach spożywczych. Ponadto, wyniki monitoringu mogą wpływać na modyfikowanie zakresu stosowania chemicznych środków ochrony roślin oraz zmianę wartości NDP. Innym narzędziem oceny pozostałości pestycydów w środkach spożywczych jest planowana urzędowa kontrola żywności oraz kontrola celowana. Polska od 2004 roku uczestniczy w europejskim systemie monitoringu pozostałości pestycydów w żywności oraz prowadzi badanie tych substancji w ramach urzędowej kontroli. zywność obecna na rynku nie moŜe zawierać pozostałości pestycydów na poziomie wyższym niż obowiązujące wartości NDP, a każdy przypadek ich przekroczenia podlega indywidualnej ocenie ryzyka. Oblicza się wówczas tzw. wartość przewidywanego krótkoterminowego pobrania z żywnością na podstawie wyniku badania próbki i porównuje ją z ARfD (lub ADI). Ocenę tę przeprowadza się dla populacji generalnej oraz tzw. populacji krytycznej, tzn. dzieci od 1,5 do 6 lat. W zależności od wyników tej oceny, informacja o przekroczeniu NDP może zostać zgłoszona do Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach żywnościowych i Środkach żywienia Zwierząt (RASFF). W Polsce ocena ryzyka jest dokonywana przez ekspertów z Państwowego Zakładu Higieny; jest ona dla Głównego Inspektora Sanitarnego podstawą do podejmowania odpowiednich decyzji w ramach zarządzania ryzykiem i eliminacji zagrożeń ze strony żywności.

ABSTRACT
Maximum Residue Levels (MRLs), as legally binding normative values, have appeared in Polish food legislation for the first time in 1993. Currently, existing MRLs include those values implemented from EU Directives and National MRLs set up by experts from the National Institute of Hygiene. Monitoring of pesticide residues allows to assess exposure of consumers to these compounds present in food products. Monitoring results can also influence the scope of plant protection products application, and change in MRLs. Another tool used to check compliance of food products with MRLs is official control of foodstuffs. Poland, since its accession to the European Union in 2004 takes part in the EU coordinated monitoring programme and carries out the official control of pesticide residues in foodstuffs. Food present on the market must not contain pesticide residues at level exceeding legally binding MRLs. Each case of MRLs violation requires performing of individual risk assessment. In such case so called Predicted Short Term Intake from sampling result (PSTI) is calculated and compared to ARfD or to ADI. Such an assessment is applied to a high percentile of consumption (97,5) among general population (adults) and among the most vulnerable consumer group (children aged 1,5 up to 6 years old). Depending on the results of the assessment, the information about MRL exceedances may be notified to the Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) by the Polish Contact Point placed in Chief Sanitary Inspectorate. In Poland, the risk assessment for MRLs violations is performed in the National Institute of Hygiene. The result of risk assessment is a basis for Chief Sanitary Inspector to undertake appropriate risk management decisions to eliminate of potential health risk for consumers.