Azotany (V) w wodzie do picia jako czynnik ryzyka zdrowotnego ludności województwa podlaskiego
[Nitrates (V) in drinking water as factor of a health risk for people in Podlaskie Voivodship]

STRESZCZENIE
Celem pracy była ocena zagrożenia zdrowotnego oraz oszacowanie ryzyka wynikającego z obecności azotanów (V) w wodzie do picia spożywanej przez ludność województwa podlaskiego. Materiał do badań stanowiły próbki wody pobrane w 14 powiatach woj. podlaskiego w ramach prowadzonego monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w latach 2001–2003. Ocenę zagrożenia azotanami pobieranymi z wodą do picia przez populację generalną województwa podlaskiego dokonano porównując ADI (Akceptowane Dzienne Pobranie) z wartością EDI (Oszacowane Dzienne Pobranie) i TMDI (Teoretycznie Najwyższe Dzienne Pobranie). Ryzyko szacowano wyznaczając margines bezpieczeństwa pomiędzy ADI i EDI. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że na terenie województwa podlaskiego 1,79% ludności miejskiej i 4,86% ludności wiejskiej pobierało azotany(V) z wody wodociągowej poniżej marginesu bezpieczeństwa. Poniżej marginesu bezpieczeństwa azotany(V) z wody do picia pobierała ludność z 10 powiatów, przy czym najwyższy odsetek ludności stwierdzono w powiecie grajewskim (10,97%), augustowskim (10,77%) i sejneńskim (10,43%). Wśród ludności miejskiej najwyższy odsetek stwierdzono w powiecie augustowskim (9,46%), natomiast spośród ludności wiejskiej - w powiecie grajewskim (22,46%). Najwyższy odsetek ludności w województwie (69,7%) pobierało azotany(V) w zakresie marginesu bezpieczeństwa od 1 do 10, przy czym ludność miejska stanowiła 78,86%, a ludność wiejska 53,3%. Wydaje się celowe kontynuowanie badań środowiskowego narażenia na azotany(V) ludności województwa podlaskiego poprzez skorelowanie ryzyka przedstawionego przy pomocy marginesu bezpieczeństwa z epidemiologią nowotworów.

ABSTRACT
The aim of this article was to evaluate of a health danger and to estimate the risk due to the presence of nitrates(V) in drinking water used by people in Podlaskie Voivodship. For research we have used water specimens taken in 14 poviats (smaller administration districts) in Podlaskie Voivodship as part of drinking water quality monitoring in the years 2001-2003. Evaluation of risk of nitrates(V) taken in with drinking water by the population of Podlaskie Voivodship was carried out by comparing ADI (Acceptable Daily Intake) with value of EDI (Evaluated Daily Intake) and TMDI (Theoretical Maximum Daily Intake). Risk was estimated by calculating safety margin between ADI and EDI. On the basis of the obtained results it was stated that on the territory of Podlaskie Voivodship 1.79% of urban population and 4.86% of rural population, was taking in nitrates(V) with water supplied by waterworks in doses below the safety margin. Nitrates(V) from drinking water in doses below the safety margin were taken in by population of 10 poviats, with the highest percentage of the population noted in the poviats of: Grajewo (10.97%), Augustów (10.77%) and Sejny (10.43%). Among the urban population the highest percentage noted in the Poviat of Augustów (9.46%), and among the rural population – in the Poviat of Grajewo (22.46%). The highest percentage of the population (69.97%) in Podlaskie Voivodship consumed nitrates(V) with drinking water supplied by waterworks in the range of the safety margin from l to 10, including 78.86% of urban population and 53.3% of rural population. It seems useful to continue the environmental research on the exposure of Podlaskie Voivodship inhabitants to nitrates by correlating the risk expressed by the safety margin with cancer epidemiology.