Associations between adult perception of body weight, diet, preparing meals and dietary patterns.
[Associations between adult perception of body weight, diet, preparing meals and dietary patterns.]

STRESZCZENIE

Wprowadzenie. Związek między wzorami zachowań żywieniowych a postrzeganiem masy ciała i sposobu żywienia oraz zaangażowaniem w przygotowanie posiłków w domu nie został jeszcze dobrze rozpoznany. Jednocześnie wiedza na ten temat jest użyteczna w przygotowywaniu skutecznej edukacji żywieniowej i interwencji ukierunkowanych na poprawę zdrowia populacji.

Cel. Wyodrębnienie wzorów zachowań żywieniowych na podstawie deklarowanej częstości spożywania wybranych grup żywności oraz odpowiedź na pytanie czy stosowanie diet odchudzających, samoocena masy ciała i sposobu żywienia oraz zaangażowanie w prace związane z przygotowaniem posiłków wykazuje związek z przynależnością do wzorów zachowań żywieniowych.

Materiał i metody. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone w 2016 roku wśród 344 konsumentów w wieku 20-65 lat. Dobór próby był celowy. Po spełnieniu kryterium wieku i wyrażeniu zgody na udział w badaniu osoba była włączana do badanej grupy. Częstotliwość spożywania wybranych produktów żywnościowych oceniano na 7-punktowych skalach. Na podstawie analizy skupień uwzględniającej częstość spożywania wybranych grup produktów żywnościowych wyodrębniono 3 wzory zachowań żywieniowych: „potencjalnie korzystne dla zdrowia”, „potencjalnie niekorzystne dla zdrowia – niedoborowe”; „potencjalnie niekorzystne dla zdrowia – nadmiarowe”. Do charakterystyki wyodrębnionych wzorów wykorzystano cechy socjo-demograficzne, deklaracje respondentów na temat stosowania diety odchudzającej, samoocenę masy ciała i sposobu żywienia oraz zaangażowanie w prace związane z przygotowaniem żywności do spożycia. Analizy wykonano z wykorzystaniem IBM SPSS Statistics, wersja 23.0.

Wyniki. Wzór zachowań „potencjalnie korzystnych dla zdrowia”, w porównaniu z pozostałymi wzorami, reprezentowało istotnie więcej osób z masą ciała w normie, stosujących obecnie lub w przeszłości dietę odchudzającą, oceniających własny sposób żywienia jako bardzo dobry lub dobry oraz często przygotowujących posiłki w domu. W grupie osób z zachowaniami „potencjalnie niekorzystnymi dla zdrowia” stwierdzono zróżnicowanie po uwzględnieniu zaangażowania w prace związane z przygotowaniem posiłków. Wzór zachowań „niedoborowych” charakteryzował mniejszy odsetek osób często przygotowujących posiłki w domu.

Wnioski. Wzór zachowań żywieniowych potencjalnie korzystnych dla zdrowia łączył się z kontrolą masy ciała poprzez stosowanie diety odchudzającej i większym zaangażowaniem w prace związane z przygotowaniem żywności do spożycia. Uzyskane wyniki wskazują na potrzebę rozwijania umiejętności związanych z wyborem żywności, a nie tylko transfer wiedzy w procesie edukacji żywieniowej.

ABSTRACT

Background. The links between dietary patterns, the perception of one’s body weight and diet as well preparing meals are poorly recognised in the literature. In order to develop effective nutritional education and focused interventions, more of such information is thereby required to improve the nation’s health. 

Objective. To identify dietary patterns based on declared food consumption rates and subject responses on whether dieting, perception of body weight and diet and preparing meals are linked to such dietary patterns.

Material and methods. The survey was conducted in 2016 on 344 consumers chosen for age (20-65 years) and their consent for study participation. Rates of eating the foods selected were measured using a 7-point scale. Cluster analysis was used to identify three dietary patterns of behaviour: ‘potentially beneficial to health’, ‘potentially unfavourable for health; deficient’ and ‘potentially unfavourable for health; excessive’. The analysis was performed using IBM SPSS Statistics version 23.0.

Results. There were significantly more subjects showing ‘potentially beneficial for health’ behaviour, normal body weight, those dieting (whether now or in the past) and those who evaluated their diet as being very good or good compared to other groups. They were also more involved in preparing their meals at home. Differences were found between the ‘unfavourable for health’ dietary patterns concerning subject’s involvement in meal preparation. The dietary pattern for ‘deficient’ behaviour found lower rates of those preparing their meals at home.

Conclusions. The pattern of potentially beneficial dietary habits was linked to weight control through a slimming diet and greater involvement in the preparation of food for consumption. The results show the need to develop food choice skills rather than just transferring knowledge in the nutrition education process.