Anthropogenic impact of urban settlements on inorganic anions content in selected watercourses in the Subcarpathian Region of Poland.
[Anthropogenic impact of urban settlements on inorganic anions content in selected watercourses in the Subcarpathian Region of Poland.]

ABSTRACT  
Background. Legislation for environmentally protecting surface waters in Poland and the EU is considered a priority because of the large human impact on this environmental feature in both highly industrialised countries as well as those that are agriculturally well developed. The biggest threats are regarded as being sewage arising from economic, industrial and agricultural pollution along with rain water run-off from fields treated with fertilizers. One of the most characteristic indicators of pollution exposure in surface waters are inorganic anions which form the principal components of town sewage and fertilizers. 
Objectives. The estimate the effect that six selected sites of human settlement have on variously sized watercourses running through. The human environmental impact was based on determination of chlorides, nitrates and sulphates concentrations in such waters. 
Materials and Methods. Water samples were obtained from the following rivers and towns, respectively; the Nil in Kolbus¬zowa, the Mleczka in Przeworsk, the San in Jaroslaw, the Wislok in Rzeszow, the Bystrzyca in Olimpow and an unnamed watercourse in Niwiska. Sampling sites were chosen at 4-6 points along each watercourse for a given locality. Analyte levels were measured by ion chromatography using the Dionex ICS 1000 instrument. 
Results. Mean chlorides concentrations were found to vary from 8.52 (±0.17, n=3) mg/L to 78.41 (±0.19, n=3) mg/L, mean nitrates were 6.76 (±0.00, n=3) mg/L to 23.97 (±1.50, n=3) mg/L and mean sulphates from 29.89 (±1.57, n=3) mg/L to 62.48 (±2.99, n=3) mg/L. The clearest environmental effect of settlements on watercourses were observed for the small to medium sized towns of Kolbuszowa, Przeworsk and Jaroslaw in the form of frequently elevated chlorides levels from sewage. 
Conclusions. By designating various sampling locations, along the watercourses for measuring the human environmental impact of nearby settlements, it is possible to identify sources of river pollution and thus take appropriate remedial action, as and when required.

 
STRESZCZENIE  
Wprowadzenie. Ochrona wód powierzchniowych traktowana jest przez polskie i europejskie ustawodawstwo priorytetowo ze względu na wysoki stopień antropopresji na ten element środowiska, zarówno w krajach wysoko uprzemysłowionych jak i z rozwiniętą gospodarką rolną. Za najgroźniejsze uznaje się zanieczyszczenia ściekami bytowo-gospodarczymi, prze¬mysłowymi i rolnymi, a także wodami opadowych z pól użyźnianych nawozami sztucznymi. Jednym z najbardziej charakterystycznych wskaźników narażenia wód powierzchniowych na zanieczyszczenia są aniony nieorganiczne, stanowiące składnik ścieków komunalnych i nawozów sztucznych. 
Cel badań. Celem niniejszej pracy było oszacowanie wpływu wybranych sześciu jednostek osadniczych na przepływające przez nie różnej wielkości cieki wodne. Stopień antropopresji określony został na podstawie oznaczania zawartości chlorków, azotanów (V) i siarczanów (VI) na przebiegu cieku wodnego przez jednostkę osadniczą. 
Materiał i metody. Próbki wody do badań pobierano z rzek: Nil w miejscowości Kolbuszowa, Mleczka w miejscowości Przeworsk, San w miejscowości Jarosław, Wisłok w miejscowości Rzeszów, Bystrzyca w miejscowości Olimpów i z bezimiennego cieku wodnego w miejscowości Niwiska. Miejsca pobierania próbek wytypowano w czterech do sześciu punktach cieku wodnego, charakterystycznych dla danej miejscowości. W pobranych próbkach oznaczano zawartość chlorków, azotanów (V) i siarczanów (VI) przy użyciu chromatografu jonowego Dionex ICS 1000.
Wyniki. W badanych próbkach średnia zawartość chlorków wahała się od 8,52 (±0,17, n=3) mg/l do 78,41 (±0,19, n=3) mg/l, azotanów (V) od 6,76 (±0,00, n=3) mg/l do 23,97 (±1,50, n=3) mg/l i siarczanów (VI) od 29,89 (±1,57, n=3) mg/l do 62,48 (±2,99, n=3) mg/l. Najwyraźniejszy wpływ jednostek osadniczych na cieki wodne obserwowano w przypadku ich przebiegu przez małe i średnie miasta: Kolbuszową, Przeworsk i Jarosław. Antropopresja jednostek osadniczych manifestuje się najczęściej wzrostem stężeń chlorków będących składnikiem ścieków komunalnych. 
Wnioski. Typowanie kilka punktów poboru próbek wody do badań, zlokalizowanych na odcinku cieku wodnego poddanego antropopresji, pozwala zidentyfikować źródła zanieczyszczeń rzek i ustanowić odpowiednie działania naprawcze.